Blog
Buitengewoon publiek

door Else Siemerink

 

 

Niet alleen bijzondere kunst van buitengewone kunstenaars, maar ook een buitengewoon publiek: tijdens de Special Award 2015 tentoonstelling in Museum Jan van der Togt organiseerde Special Arts tal van activiteitenvoor uiteenlopende doelgroepen, zoals mensen met een beperking of ziekte.Onder andere mensen met afasie en mensen met Alzheimer waren te gast. Een kort verslag en terugblik op twee bijzondere activiteiten.

 

Alzheimer
De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Door deze hersenziekte sterven delen van de hersenen af of houden op met functioneren, met alle gevolgen van dien. Kunst wordt vaker ingezet als ‘medicijn’ voor alzheimerpatiënten met als doel de hersenen te stimuleren. Uit onderzoek blijkt dat de omgang met kunst een positief effect heeft op de gezondheid, gesteldheid en de relatie met de omgeving (en mantelzorger).

 

Het stellen van vragen staat tijdens de rondleidingen van Special Arts centraal. Het gaat niet om een correcte visuele analyse, een kunsthistorisch betoog over de plek van een werk in het canon of de historische of actuele referenties op een doek. Nee, het gaat om de persoonlijke associaties. Wat zien we, wat voelen we, wat vinden we.

 

Zo werd er naar aanleiding van het werk van Kees Varkenvisser gepraat over honden- en kattenmensen, het werk van Jacqueline de Bruin leidde tot een gesprek over films en muziek, en bij het werk van Jeroen Pomp vroeg men zich af wanneer hij het gemaakt heeft (“ik denk een hele week ’s avonds, want dan is het rustig. Tussen 19:00 en 23:00.”  

 

 

 

Afasie

Als een of meerdere onderdelen van het taalgebruik door hersenletsel niet goed functioneren, dan hebben we het over afasie; een taalstoornis. Er zijn verschillende vormen van afasie en het uit zich op uiteenlopende manieren. Mensen met afasie kunnen vaak heel goed begrijpen wat er gezegd wordt, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden.

 

Onder andere het schildersatelier van de Stichting Marline Fritzius – voor mensen met afasie - bezocht de tentoonstelling; een groep met een artistieke achtergrond en dus ervaring met het onderwerp. Waar er bij mensen met alzheimer open vragen worden gesteld en er vrij geassocieerd wordt, is bij deze rondleiding de rondleider meer aan het woord. De vragen zijn eerder gesloten dan open en de rondleider ondersteunt actief in de associaties van de deelnemer. Een interactieve aanpak met duidelijke aanwijzingen en lichaamstaal zijn daarbij van groot belang.

 

Zo werd er op zoek gegaan naar de ‘gollum’s’ in het werk van Robert Dam, de aantrekkingskracht van het werk van Cees Jansen en de muziek die hoort bij het werk van Hein Dingemans. Hoewel reggae de eerste associatie was en iedereen hoofdknikkend naar Bob Marley luisterde, bleek uiteindelijk toch de muziek van Santana het beste bij zijn werk te passen.

 

 

Een positief effect
Gerelateerd aan de werken of niet, het praten naar aanleiding van wat er te zien is leverde bij beide rondleidingen unieke inzichten en verrassende – en vaak humoristische - gesprekken op. Het doel is dan ook in eerste plaats om de deelnemers een leuke en bijzondere middag te bieden. Tijdens zo’n middag is het de bedoeling dat de stoornis of ziekte even wegvalt en er op een ontspannen en gelijkwaardige manier samen naar kunst wordt gekeken. Een dergelijke rondleiding verbetert dan ook vaak de relatie met de mantelzorger; irritatie valt weg door ruimte te geven aan een positief prikkelende ervaring die samen gedeeld kan worden.

 

Een van de vragen aan de alzheimerpatiënten toonde duidelijk aan dat de rondleiding een prettig effect had. “Als je het kunstwerk iets zou mogen vragen, wat zou dat dan zijn?”Waarop een van de deelnemers aan het kunstwerk vroeg: “Mogen we iets langer in het museum blijven?”

 

 

 De rondleidingen werden verzorgd door Anita Liemburg.